Sprawy międzynarodowe

Marszałek Stanisław Karczewski wraz delegacją, w skład której wchodzili senatorowie: Janina Sagatowska, Stanisław Gogacz, Andrzej Misiołek, Leszek Piechota oraz współprzewodniczący Polsko-Białoruskiej Grupy Parlamentarnej poseł Adam Andruszkiewicz, 5‒6 grudnia 2016 r. składał wizytę na Białorusi.

Pierwszego dnia marszałek Stanisław Karczewski wraz z delegacją spotkał się z prezydentem Białorusi Aleksandrem Łukaszenką. Politycy rozmawiali o współpracy gospodarczej, inwestycjach infrastrukturalnych oraz o współdziałaniu w dziedzinie edukacji. Prezydent Białorusi z zadowoleniem przyjął polską inicjatywę zorganizowania polsko-białoruskiego forum regionów, połączonego z forum gospodarczym.

Delegacja Senatu uczestniczyła w posiedzeniu Rady Republiki (izba wyższa) Zgromadzenia Narodowego Republiki Białorusi, na którym jednogłośnie ratyfikowano porozumienie między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a rządem Republiki Białorusi w dziedzinie oświaty. Marszałek podczas wystąpienia przed Radą Republiki Zgromadzenia Narodowego podziękował za ratyfikację tego porozumienia. „To nie jest zwykły dzień, ani zwykła umowa. Prace nad nią trwały od kilku lat… Mam nadzieję, że wkrótce wejdzie w życie” – powiedział marszałek. Dodał, że porozumienie wiąże się z normalizacją stosunków między obu krajami i odbudową wzajemnego zaufania. Wyraził też nadzieję, że będzie ono stanowiło impuls do ożywienia polsko-białoruskiej współpracy oświatowej i element budowy dobrych stosunków między obu krajami. Polsko-białoruska umowa oświatowa nie tylko reguluje kwestię pracy polskich nauczycieli na Białorusi, co jest niezwykle ważne dla Polaków żyjących w tym kraju, ale także umożliwia stworzenie mechanizmu wymiany młodzieży, pogłębienia współpracy naukowej, zwiększenia wymiany studentów, zacieśnienia kontaktów uczelni wyższych. To wszystko, według marszałka, tworzy perspektywy współpracy na wiele lat. „Nasza wspólna historia i biegnące przez oba kraje szlaki transportowe wręcz skazują nas na współpracę” – mówił marszałek. Dodał, że mniejszości narodowe – polska i białoruska to nie problem, ale szansa i pomost do współpracy. Wyraził przekonanie, że wizyta delegacji Senatu w Mińsku to początek trwałej współpracy.

Wcześniej marszałek spotkał się z przewodniczącym Rady Republiki Zgromadzenia Narodowego Michaiłem Miasnikowiczem, na którego zaproszenie polska delegacja przybyła na Białoruś. Przewodniczący wyraził nadzieję, że wizyta marszałka Senatu będzie stanowiła impuls do rozwoju współpracy międzyparlamentarnej, intensyfikacji dialogu politycznego, który przełoży się na współpracę gospodarczą. Odnosząc się do wspólnej historii, także tej trudnej, podkreślił, że należy o niej pamiętać, wyciągać wnioski, ale patrzeć w przyszłość. Zaznaczył, że obywatele białoruscy polskiego pochodzenia są tak samo traktowani jak Białorusini.

Marszałek Stanisław Karczewski mówił, że umowa oświatowa ma znaczenie dla Polaków mieszkających na Białorusi, bo ułatwi łączność macierzy z żyjącymi tu Polakami, którzy mogą się stać pomostem do współpracy z Białorusią. Wyraził przekonanie, że forum regionów i forum gospodarcze wzmocni relacje między obu krajami. Marszałek dodał, że liczy na rozwój współpracy między parlamentami – komisjami, ich przewodniczącymi i grupami przyjaźni.

Politycy nie unikali trudnych tematów. Rozmawiali o problemach polskich księży z uzyskaniem lub przedłużaniem ważności wiz, o telewizji Biełsat i o możliwościach emisji programów TV Polonia i Kultura w białoruskiej sieci kablowej, czym ma się zająć zespół międzyresortowy, a także o Karcie Polaka, która, według gospodarzy spotkania, stymuluje emigrację młodzieży i wykwalifikowanych osób z Białorusi do Polski.

Po spotkaniu przewodniczący Michaił Miasnikowicz i marszałek Stanisław Karczewski podpisali wspólne oświadczenie o współpracy między Senatem a Radą Republiki Zgromadzenia Narodowego Republiki Białorusi. Uzgodniono, że izby będą rozwijały współpracę parlamentarną w celu utrzymywania przyjaznych stosunków między obu krajami, nawiążą stałe kontakty między komisjami, będą się dzielić doświadczeniem parlamentarnym i międzynarodowym. Uzgodniono ponadto, że powołane zostaną parlamentarne grupy przyjaźni. W oświadczeniu jest mowa także o poszerzaniu współpracy polsko-białoruskiej w dziedzinie gospodarki, handlu, inwestycji, nauki, edukacji, kultury, zdrowia oraz o podjęciu działań, mających na celu rozwój współpracy regionalnej.

Przewodniczący Izby Reprezentantów (izba niższa) Zgromadzenia Narodowego Uładzimir Andrejczanko podczas spotkania z polskimi senatorami powiedział, że dobrosąsiedzkie stosunki z Polską były zawsze priorytetem Białorusi. Dodał, że Białoruś zainteresowana jest uczestnictwem w Konferencji Parlamentarnej Państw Morza Bałtyckiego i liczy w tej kwestii na poparcie Polski. Mówił też, że Białoruś angażuje się w rozwiązywanie konfliktu na Ukrainie.

O sytuacji Kościoła katolickiego na Białorusi marszałek i senatorowie rozmawiali z arcybiskupem Tadeuszem Kondrusiewiczem. Arcybiskup podkreślił, że głównym problemem jest spadek liczby powołań kapłańskich. Mówiono też o kryzysie demograficznym w tym kraju i kryzysie tradycyjnej rodziny. Tematem rozmów były także plany renowacji zabytkowych obiektów sakralnych na Białorusi.

Tego dnia senacka delegacja obecna była przy podpisaniu porozumienia o współpracy między Polską Akademią Nauk a Akademią Nauk Republiki Białorusi.

Drugiego dnia wizyty, 6 grudnia 2016 r., marszałek Stanisław Karczewski i senatorowie spotkali się z opozycją. Marszałek zadeklarował: „Jestem zwolennikiem dialogu z władzami i otwarcia Białorusi na Europę. Gdyby nie dialog z władzami Białorusi i nasza wizyta, nie byłoby spotkania z opozycją”. Przedstawiciele opozycji mówili o problemach społeczeństwa obywatelskiego w tym kraju. Wskazywali na spadek prounijnych sympatii w białoruskim społeczeństwie w ostatnich latach. W większości zgodzili się z marszałkiem, że więcej pożytku może przynieść dialog niż konfrontacja. Prosili też marszałka o wsparcie inicjatyw obywatelskich na Białorusi. Wskazywali zwłaszcza na potrzebę wspierania projektów długoterminowych, nastawionych na zmianę mentalności społeczeństwa. Marszałek zapewnił opozycję, że Polska nie zamierza w zamian za poprawę relacji z władzami w Mińsku odstąpić od wspierania opozycji i mediów niezależnych na Białorusi.

Polska delegacja spotkała się ze studentami i wykładowcami Wydziału Filologicznego Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego. Marszałek poinformował młodzież o ratyfikowanym porozumieniu edukacyjnym polsko-białoruskim i umowie podpisanej między akademiami nauk obu krajów. Podkreślił, że na podstawie tych porozumień możliwa będzie budowa współpracy także w innych dziedzinach. Zachęcał młodzież do angażowania się w działalność społeczną i polityczną, a zwłaszcza apelował o włączanie się do budowania społeczeństwa obywatelskiego. Mówił też o wielkich możliwościach, które daje obecnie internet, o możliwościach poszerzenia współpracy edukacyjnej, wymiany studentów i młodych naukowców.

Delegacja Senatu oddała hołd ofiarom stalinowskich represji, których zbiorowe mogiły znajdują się w Kuropatach, na obrzeżach Mińska. Senatorowie zmówili modlitwę za zmarłych i złożyli wieńce. Marszałek, pytany przez dziennikarzy, czy w trakcie rozmów z białoruskimi politykami poruszył kwestię ekshumacji polskich żołnierzy, powiedział, że rozmawiał o wszystkich trudnych sprawach. Dodał, że wierzy w dialog i liczy na to, że doprowadzi on do demokratyzacji Białorusi. Podkreślił, że polskie delegacje zawsze odwiedzają Kuropaty, bo pamięć o tych, którzy oddali życie za ojczyznę, jest dla Polaków bardzo ważna.

Ostatnim punktem wizyty na Białorusi było spotkanie z mieszkającymi tam Polakami, którzy licznie się stawili. „Senatowi przypadło w udziale to zaszczytne zadanie kontaktu, wspierania i pomagania Polonii. Naszym zadaniem jest was wspierać, nie chcemy niczego narzucać” – mówił marszałek Stanisław Karczewski. Podziękował za przywiązanie do polskości. Zdał relację ze spotkań z białoruskimi politykami. „Przybyliśmy na Białoruś, bo postanowiliśmy nawiązać kontakty z tym krajem. Choć jest to różnie oceniane, także przez naszych rodaków, to uważam, że dialog prowadzi do porozumienia i budowy demokracji” ‒ powiedział marszałek. Dodał, że wszystkie ważne dla Polaków tematy były w trakcie tych rozmów poruszane. Poinformował rodaków z Białorusi, że właśnie zakończył się etap przyjmowania wniosków o dotacje na wykonywanie zadań w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą. Dodał, że po powrocie pieniędzy z MSZ do Senatu na tę opiekę wpłynęła rekordowa liczba wniosków ‒ ok. 700. Także senatorowie wyrazili radość ze spotkania z Polakami na Białorusi. Senator Stanisław Gogacz podziękował im za to, że rozmawiają po polsku. Podkreślił, że wie, ile trudu włożyli, by zachować język, kulturę i polskie obyczaje. Senator Janina Sagatowska podkreśliła, że ‒ jak wynika z konsultacji polonijnych prowadzonych przez Senat ‒ właśnie na zachowaniu języka polskiego, na polskiej oświacie zależy najbardziej Polakom na Wschodzie. Senator Andrzej Misiołek zaakcentował, że to, co łączy polityków w kraju, niezależnie od opcji, to stosunek do Polaków za granicą i Polonii. 

Z oficjalnych danych (spis z 2009 r.) wynika, że na Białorusi żyje 295 tys. osób przyznających się do polskiej narodowości. Nieoficjalnie szacuje się, że może tu mieszkać ok. 1,1 mln. osób polskiego pochodzenia. Polacy na Białorusi stanowią ludność autochtoniczną o historycznym rodowodzie, sięgającym czasów I Rzeczypospolitej. Skupiska polskie rozmieszczone są nierównomiernie. Najwięcej (ok. 231 tys.) osób polskiej narodowości zamieszkuje Grodzieńszczyznę. Polacy z Białorusi utworzyli po rozpadzie ZSRS szereg organizacji i stowarzyszeń kulturalno-oświatowych. Największym z nich był do 2005 r., do czasu zdelegalizowania przez władze jego zarządu, Związek Polaków na Białorusi z siedzibą w Grodnie, który liczył wtedy ok. 20‒22 tys. członków.