Sprawy międzynarodowe

8–9 lutego 2024 r. senator Gabriela Morawska-Stanecka wzięła udział w dorocznym wysłuchaniu parlamentarnym organizowanym przez Organizację Narodów Zjednoczonych we współpracy z Unią Międzyparlamentarną w Nowym Jorku. Tematem spotkania było „Zakończenie konfliktów: recepty na pokojową przyszłość”. Parlamentarzyści z ponad 100 krajów świata dyskutowali m.in. o konieczności zreformowania istniejącego systemu globalnej współpracy, skuteczności prawa międzynarodowego, wpływie konfliktów na środowisko naturalne i potrzebie wzmacniania udziału kobiet w działalności międzynarodowej i negocjacjach pokojowych. Jednym z głównych celów obrad była wymiana opinii na temat „Paktu na rzecz przyszłości”, który ma zostać przyjęty jako dokument końcowy szczytu ONZ, który odbędzie się we wrześniu 2024 r. Pierwszego dnia obrad wysłuchano wystąpienia przewodniczącego Zgromadzenia ONZ, a także raportów innych przedstawicieli tej organizacji. Wśród panelistów znaleźli się też przedstawiciele regionalnych organizacji współpracy oraz ośrodków naukowych i instytutów badawczych. Odbyły się też 4 sesje.

Senator Gabriela Morawska-Stanecka zabrała głos podczas czwartego panelu zatytułowanego „Obniżenie temperatury: zmiany klimatyczne a konflikty”. Jak zauważyła w swoim wystąpieniu, „społeczność międzynarodowa całkowicie zignorowała fakt, że rosyjska agresja na Ukrainę spowodowała poważne zniszczenia środowiska naturalnego”. W ocenie senator powiązania między zmianami klimatu a konfliktami są coraz większe i groźniejsze dla globalnej społeczności niż mogłoby się wydawać, a ich skutki przynoszą zagrożenia na skalę globalną. Senator Gabriela Morawska-Stanecka podkreśliła, że istnieje pilna potrzeba nowelizacji istniejących reguł i dostosowania prawa międzynarodowego do zmieniających się potrzeb. Jak przypominała, polskie priorytety w Radzie Bezpieczeństwa uwzględniały wpływ zmian klimatu na pokój i bezpieczeństwo.

Podczas pierwszej sesji omówiono możliwe scenariusze dla zachowania pokoju i bezpieczeństwa w przyszłości. Podkreślano m.in. potrzebę wprowadzenia innowacji i nowoczesnego podejścia do rozwiązywania konfliktów i procesów pokojowych, równego traktowania stron w celu zapobiegania wykluczeniu i negocjacjom z pozycji siły. W ocenie uczestników debaty parlamentarzyści powinni występować jako adwokaci inicjatyw pokojowych na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym, dbać o zapewnienie odpowiednich środków, stać na straży demokratycznych rządów. Trzeba skupić się na zapobieganiu konfliktom poprzez wyrównywanie szans, troskę o grupy wykluczone społecznie i zrównoważony rozwój. Priorytetem powinny być prawa człowieka i ich przestrzeganie, a zapewnienie pokoju wymaga przede wszystkim usunięcia nierówności społecznych i rozwojowych. Niepokój budzą coraz częstsze naruszenia Deklaracji Praw Człowieka ONZ. Jak wskazywano, rolą parlamentarzystów jest współpraca z rządami, nadzór nad działaniami państwa, stanie na straży przestrzegania praw człowieka, uwzględnianie w pracach legislacyjnych przepisów prawa międzynarodowego.

„Siła nie oznacza racji: prawo międzynarodowe kontra prawo dżungli” to temat drugiej sesji. W ocenie parlamentarzystów praworządność i poszanowanie międzynarodowych zobowiązań prawnych są niezbędne do utrzymania światowego pokoju i bezpieczeństwa. Kluczową kwestią jest powstrzymanie łamania prawa międzynarodowego, którego podstawą jest Karta Narodów Zjednoczonych, i wprowadzenie zasad, które pozwolą na skuteczne jego egzekwowanie. W kontekście toczących się na świecie ponad 50 poważnych konfliktów wskazywano m.in., że kluczem jest pociąganie do odpowiedzialności tych, którzy zasad nie przestrzegają. Parlamenty są powołane m.in. po to, żeby pilnować realizacji tej odpowiedzialności. Inny problem to coraz mniejsza skuteczność Rady Bezpieczeństwa, dlatego należy rozważyć głęboką reformę tego ciała, a parlamentarzyści powinni zachęcać i wspierać swoich przedstawicieli w ONZ w pracach na takimi zmianami. Zwracano uwagę na konieczność wzmocnienia ONZ, zwiększenia liczby misji pokojowych, wzajemnego kontrolowania się w celu przestrzegania prawa międzynarodowego, nietolerowania przemocy. Wskazywano na potrzebę edukacji, nauczania o prawach człowieka, budowania kultury, w której przestrzeganie praw człowieka będzie oczywistością. Zgodzono się, że Deklaracja Praw Człowieka nadal powinna stanowić podstawę systemu prawa międzynarodowego. Prawo międzynarodowe powinno być sprawiedliwe dla wszystkich i nie dopuszczać do sytuacji, w której to siła decyduje o racji. Za nierozerwalne uznano połączenie miedzy działaniami podejmowanymi lokalnie i globalnie.

„Nowa definicja bezpieczeństwa: od podejścia skoncentrowanego na państwie do podejścia opartego na „nowym paradygmacie bezpieczeństwa” opartego na bezpieczeństwie obywatela” była tematem dyskusji podczas sesji trzeciej. Jak wskazywano, istnieje zależność między poczuciem bezpieczeństwa obywateli a funkcjonowaniem rządów, a stabilność kraju zależy w dużej mierze od stabilności życia jego obywateli. Toczące się na świecie konflikty najbardziej dotykają zwykłych obywateli, dlatego wyborcy potrzebują odpowiedzialnych liderów. Parlamenty mogą odegrać kluczową rolę w budowaniu poczucia bezpieczeństwa obywateli poprzez tworzenie właściwej legislacji i czuwanie nad praworządnością. W obliczu toczących się konfliktów rezolucje ONZ okazały się nie tylko niewystarczające, ale też całkowicie nieskuteczne. Podczas panelu rozmawiano o pomyśle relokacji środków budżetowych przeznaczonych na zbrojenia i wykorzystaniu ich w celu wspierania najbardziej potrzebujących i wyrównywania poziomu życia. Wskazywano, że kraje, które prowadzą działania agresywne, rozmyślnie atakują cele cywilne i powodują masowe cierpienia i śmierć ludności, powinny być w szczególny sposób potępione i karane, niezależnie czy jest to Rosja czy Izrael.

Podczas czwartego panelu zatytułowanego „Obniżenie temperatury: zmiany klimatyczne a konflikty” dyskusja koncentrowała się wokół tezy, że zmiany klimatu stanowią coraz większe zagrożenie dla ludzi, szczególnie w krajach rozwijających się, gdzie źródła utrzymania są zależne w dużym stopniu od ziemi. Rosnące temperatury powodują susze, prowadzą do utraty bezpieczeństwa żywnościowego, powodują migracje ludności. Konkurencja ograniczonych zasobów związanych ze zmianą klimatu z jednej strony, podsyca napięcia, wzmacnia brutalny ekstremizm i prowadzi do wybuchu konfliktów. Z drugiej zaś, konflikty mają destrukcyjny wpływ na środowisko naturalne. Wymaga to kompleksowego podejścia, a ONZ powinna być forum, na którym wszystkie kraje są traktowane równo, niezależnie od ich wielkości czy gospodarczej potęgi. Skutki zmian klimatu są problemem globalnym, który powinien być traktowany z należytą uwagą.

Drugiego dnia obrad odbyły się 2 panele dyskusyjne. Sesja zatytułowana „Nie w moim imieniu: Kobiety, młodzież i inne grupy działające na rzecz pokoju” dotyczyła niedostatecznej reprezentacji kobiet w negocjacjach pokojowych i strukturach dialogu zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. W ocenie parlamentarzystów należy przerwać męską dominację w kształtowaniu porządku i pokoju na świecie. Kobiety i młodzi ludzie są również słabo reprezentowani w parlamentach; tylko 1% parlamentarzystów na świecie stanowią kobiety poniżej 45. roku życia. Należy pracować nad poprawą udziału wszystkich grup społecznych w procesie podejmowania decyzji. Jak wskazywano, mężczyźni często nie są tak mocno dotknięci przez konflikty, jak inne grupy społeczne. Potwierdza to konieczność i potrzebę wysłuchania wszystkich zainteresowanych. Zwracano też uwagę, że szczególnie w parlamentach kobiety powinny się włączać nie tylko w prace związane ze sprawami społecznymi czy edukacją, ale także decydować o kwestiach dotyczących obronności, współpracy międzynarodowej czy gospodarki. Należy również zastanowić się nad przygotowaniem i implementacją krajowych planów działania dla włączania kobiet w kwestie pokoju i bezpieczeństwa na świecie. Szósty panel spotkania „Dyplomacja parlamentarna na rzecz pokoju: dobre praktyki i wspólne wyzwania” był okazją do wymiany doświadczeń i praktyki prowadzenia negocjacji przez parlamentarzystów. Podkreślano, że są oni odpowiedzialni przed społeczeństwem, powinni informować i edukować, w imieniu swoich społeczeństw występować na forach międzynarodowych, takich jak Unia Międzyparlamentarna. Powinni także stać na straży przestrzegania prawa międzynarodowego, komunikować się bezpośrednio z obywatelami, by budować ich zaufanie do władz. Dyplomację parlamentarną uznano za ważne narzędzie nie tylko w czasie konfliktów, ale także w zapobieganiu ich wybuchowi czy eskalacji.