Zapis stenograficzny

– posiedzenie Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji (255.)

w dniu 5 lipca 2018 r.

Porządek obrad:

1. Rozpatrzenie jawnej rocznej informacji Prokuratora Generalnego o łącznej liczbie osób, wobec których został skierowany wniosek o zarządzenie kontroli i utrwalaniu rozmów lub wniosek o zarządzenie kontroli operacyjnej (druk senacki nr 876).

2. Rozpatrzenie informacji na temat działalności Policji, określonej w art. 19 ust. 1–21 ustawy o Policji, w tym informacje i dane, o których mowa w art. 20 ust. 3 tej ustawy – za 2017 rok (druk senacki nr 885).

(Początek posiedzenia o godzinie 14 minut 04)

(Posiedzeniu przewodniczy przewodniczący Robert Mamątow)

Przewodniczący Robert Mamątow:

Witam państwa na dwieście pięćdziesiątym piątym posiedzeniu Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji.

Na tym posiedzeniu mamy do rozpatrzenia 2 punkty. Pierwszy to wysłuchanie jawnej rocznej informacji Prokuratora Generalnego o łącznej liczbie osób, wobec których zostały skierowane wnioski o zarządzenie kontroli i utrwalenie rozmów lub wniosek o zarządzenie kontroli operacyjnej; druk senacki nr 876.

Chciałbym przywitać gości na naszym spotkaniu. Witam dyrektora Departamentu Porządku Publicznego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, pana Mariusza Cichomskiego. Witam pana naczelnika wydziału w Departamencie Porządku Publicznego w ministerstwie… A, przepraszam, nie ma tego pana, rozpędziłem się. Witam pierwszego zastępcę komendanta głównego Policji, nadinspektora Andrzeja Szymczyka; zastępcę dyrektora Biura Kryminalnego Komendy Głównej Policji, młodszego inspektora Grzegorza Napiórkowskiego; komendanta Centralnego Biura Śledczego Policji, inspektora Kamila Bracha, głównego specjalistę w Zespole Prawa Karnego Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, pana Valeriego Vacheva… Dobrze?

(Główny Specjalista w Zespole Prawa Karnego w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich Valeri Vachev: Tak.)

Okej.

Witam zastępcę prokuratora generalnego do spraw przestępczości zorganizowanej i korupcji w Biurze Prokuratora Generalnego, panią Beatę Marczak.

(Zastępca Prokuratora Generalnego do spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Beata Marczak: Dzień dobry.)

Witam naczelnika Wydziału Nadzoru nad Czynnościami Operacyjno-Rozpoznawczymi w Biurze Prokuratora Generalnego, pana Aleksandra Tomaszuka i prokuratora w Wydziale Nadzoru nad Czynnościami Operacyjno-Rozpoznawczymi w Biurze Prokuratora Generalnego, pana Dariusza Piekarskiego. Witam państwa serdecznie.

Punkt 1. porządku obrad: rozpatrzenie jawnej rocznej informacji Prokuratora Generalnego o łącznej liczbie osób, wobec których został skierowany wniosek o zarządzenie kontroli i utrwalaniu rozmów lub wniosek o zarządzenie kontroli operacyjnej (druk senacki nr 876)

Bardzo proszę o przedstawienie sprawozdania, rocznej informacji Prokuratury Generalnej o łącznej liczbie osób, wobec których zostały skierowane wnioski o zarządzenie kontroli i utrwalaniu rozmów lub wniosek o zarządzenie kontroli operacyjnej. Bardzo proszę.

Zastępca Prokuratora Generalnego do spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Beata Marczak:

Dziękuję bardzo.

Szanowny Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo!

Prokurator generalny, stosownie do art. 11 ustawy z 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze, przedłożył na ręce pana marszałka Senatu jawną roczną informację o łącznej liczbie osób, wobec których został skierowany wniosek o zarządzenie kontroli i utrwalaniu rozmów lub wniosek o zarządzenie kontroli operacyjnej, z wyszczególnieniem liczby osób, co do których o kontrolę operacyjną wnioskował właściwy organ, z podaniem, w ilu przypadkach sąd zarządził kontrolę operacyjną, w ilu przypadkach sąd odmówił i w ilu przypadkach wniosek nie uzyskał zgody właściwego prokuratora. W tym kształcie jest to trzecia informacja prokuratora generalnego. Pierwsza została przedłożona w czerwcu 2016 r. za rok 2015, kolejna – w czerwcu 2017 r. za rok 2016.

Z przedstawionej informacji wynika, iż w ubiegłym roku wszystkie uprawnione do tego organy, tj. Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Straż Graniczna, Służba Kontrwywiadu Wojskowego, Żandarmeria Wojskowa i Krajowa Administracja Skarbowa, skierowały do właściwych sądów okręgowych przez prokuratora generalnego i uprawnionych prokuratorów okręgowych wnioski o zarządzenie kontroli i utrwalanie rozmów lub wnioski o zarządzenie kontroli operacyjnej wobec łącznie 6 tysięcy 562 osób. Jest to więcej o 527 osób niż w 2016 r., albowiem wtedy wnioskami tymi objęto 6 tysięcy 35 osób. W 2015 r. tych osób było 5 tysięcy 673. W 2017 r. sąd zarządził kontrolę i utrwalanie rozmów lub kontrolę operacyjną wobec 6 tysięcy 402 osób, tj. o 521 osób więcej niż w 2016 r., gdy zarządzono te czynności wobec 5 tysięcy 881 osób, zaś w 2015 r. – to dla porównania – wobec 5 tysięcy 431 osób. Sąd odmówił zarządzenia kontroli i utrwalania rozmów lub kontroli operacyjnej wobec 14 osób w 2017 r., w 2016 r. podjął takie decyzje wobec 45 osób, a w 2015 r. – wobec 20 osób. Prokurator generalny i uprawnieni prokuratorzy okręgowi nie wyrazili zgody na wnioski o kontrolę operacyjną wobec 146 osób, podczas gdy w 2016 r. odmowne decyzje zapadły wobec 109 osób, a w 2015 r. – wobec 222 osób. Dla przykładu podam, że stosownie do wymienionego na wstępie przepisu w 2017 r. poszczególne służby wnioskowały o kontrolę operacyjną wobec następującej liczby osób.

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego – wobec 207 osób, podczas gdy w 2016 r. wobec – 260 osób, w 2015 r. – wobec 189 osób, przy czym Sąd Okręgowy w Warszawie zarządził na wniosek Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego kontrolę operacyjną wobec 199 osób na 207 wniosków, tak jak powiedziałam wcześniej, podczas gdy w 2016 r. sąd okręgowy zarządził kontrolę wobec 256 osób, a w 2015 r. – wobec 189 osób. Brak było odmów w 2017 r. Sądu Okręgowego w Warszawie w przedmiocie zarządzenia kontroli operacyjnej na wnioski kierowane przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego. W 2015 r. i 2016 r. było podobnie. Prokurator generalny nie wyraził zgody na zarządzenie kontroli operacyjnej w 2017 r. wobec 8 osób, w 2015 r. – wobec 1 osoby, w 2016 r. – wobec 4 osób.

Jeśli chodzi o wnioski Centralnego Biura Antykorupcyjnego, to w 2017 r. zostały skierowane wobec 278 osób, podczas gdy w 2016 r. – wobec 217 osób, w 2015 r. – wobec 224 osób, przy czym Sąd Okręgowy w Warszawie zarządził kontrolę operacyjną wobec 275 osób w 2017 r., w 2016 r. – wobec 216, a w 2015 r. – wobec 205. Brak było odmów Sądu Okręgowego w Warszawie w przedmiocie zarządzenia kontroli operacyjnej na wnioski kierowane przez Centralne Biuro Antykorupcyjne. Podobnie było w 2015 r., a w 2016 r. odmowa Sądu Okręgowego w Warszawie co do wniosków kierowanych przez Centralne Biuro Antykorupcyjne miała miejsce w przypadku 1 osoby. Prokurator generalny w 2017 r. nie wyraził zgody na zarządzenie kontroli operacyjnej wobec 3 osób, w 2016 r. – wobec 2 osób, a w 2015 r. – wobec 25.

W ubiegłym roku Krajowa Administracja Skarbowa w okresie od 1 marca 2017 r., czyli od daty rozpoczęcia jej działalności, do 31 grudnia ubiegłego roku skierowała wnioski wobec 3 osób, przy czym Sąd Okręgowy w Warszawie zarządził kontrolę operacyjną wobec 3 osób, podczas gdy w 2015 r. – wobec 23, a w 2017 r. – wobec 17. Nie było odmów Sądu Okręgowego w Warszawie w przedmiocie zarządzenia kontroli operacyjnej. Nie było odmów prokuratora generalnego w przedmiocie zarządzenia kontroli operacyjnej na wnioski tej służby.

Policja skierowała w 2017 r. wnioski wobec łącznie 5 tysięcy 368 osób, w 2016 r. – wobec 4 tysięcy 822 osób, w 2015 r. – wobec 4 tysięcy 703 osób, przy czym sąd zarządził kontrolę operacyjną wobec 5 tysięcy 246 osób, podczas gdy w 2016 r. – wobec 4 tysięcy 697, a w 2015 r. – wobec 4 tysięcy 506 osób. Sąd odmówił zarządzenia kontroli operacyjnej na wnioski kierowane przez Policję wobec 8 osób, w 2016 r. – wobec 33 osób, a w 2015 r. – wobec 19 osób. Prokurator nie wyraził zgody na wnioski Policji o kontrolę operacyjną wobec 114 osób w ubiegłym roku, w 2016 r. – wobec 92 osób, a w 2015 r. – wobec 178 osób.

Służba Kontrwywiadu Wojskowego skierowała wnioski w tym przedmiocie wobec 28 osób w 2017 r., w 2016 r. – wobec 34 osób, w 2015 r. – wobec 25 osób, przy czym Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie zarządził kontrolę operacyjną wobec 27 osób, w 2015 r. – wobec 20. Odmowa Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie w przedmiocie zarządzenia kontroli operacyjnej miała miejsce w 2017 r. wobec 1 osoby, a w 2016 r. i 2015 r. nie było takich odmów. Nie było również odmów prokuratora generalnego w przedmiocie zarządzenia kontroli operacyjnej we wszystkich tych 3 latach.

Straż Graniczna skierowała stosowne wnioski wobec 346 osób, w 2016 r. – wobec 411 osób, w 2015 r. – wobec 286 osób, przy czym sąd zarządził kontrolę operacyjną wobec 335 osób, podczas gdy w 2016 r. – wobec 402 osób, a w 2015 r. – wobec 286. Sąd odmówił zarządzenia kontroli operacyjnej na wniosek Straży Granicznej wobec 1 osoby, w 2016 r. – wobec 4 osób, a w 2015 r. nie było odmów sądu. Prokurator nie wyraził zgody na wnioski w przedmiocie zarządzenia kontroli operacyjnej na wniosek Straży Granicznej wobec 10 osób w 2017 r., w 2016 r. – wobec 5 osób, a w 2015 r. nie było odmów prokuratora.

Żandarmeria Wojskowa skierowała wnioski o kontrole operacyjne wobec 170 osób, przy czym sąd zarządził taką kontrolę wobec 157 osób, w 2016 r. wobec – 158, a w 2015 r. – wobec 110. Sąd odmówił zarządzenia kontroli operacyjnej wobec 2 osób w 2017 r., podczas gdy w 2016 r. – wobec 5, a w 2015 r. – wobec 1 osoby. Prokurator nie wyraził zgody na wnioski o kontrolę operacyjną składane przez Żandarmerię Wojskową wobec 11 osób, w 2016 r. – wobec 5 osób, a w 2015 r. – wobec 13 osób.

W 2017 r. najwięcej wniosków o tego typu środki skierowała Policja. Łącznie wnioski te odnosiły się do 5 tysięcy 246 osób i było to o 549 osób więcej niż w 2016 r., gdy takie decyzje podjęto w tym samym okresie wobec 4 tysięcy 697 osób. Odmowne postanowienia sądu dotyczące wniosków Policji odnosiły się do 8 osób, podczas gdy w 2016 r. – do 33 osób, a w 2015 r. – do 19. Odmowne decyzje prokuratorskie zostały podjęte w 2017 r. wobec 114 osób, w 2016 r. – wobec 92, a w 2015 r. – wobec 178 osób. Liczba odmownych decyzji prokuratora generalnego i upoważnionych prokuratorów okręgowych wobec osób zawnioskowanych przez Policję do stosowania kontroli operacyjnej była proporcjonalna do liczby ogółu wniosków o kontrolę operacyjną. Wnioski te stanowią ok. 80% wszystkich kierowanych wniosków o tego typu środki i na tym też poziomie kształtuje się poziom odmownych decyzji prokuratora generalnego i upoważnionych prokuratorów okręgowych.

Łącznie wszystkie służby, w tym również Policja, w 2017 r. skierowały wnioski o zastosowanie kontroli operacyjnej wobec 6 tysięcy 562 osób. Zgody sądu dotyczyły 6 tysięcy 402 osób, odmowy sądu dotyczyły 14 osób, odmowy prokuratora – 146. Dla porównania podam, że w 2016 r. było 6 tysięcy 35 osób objętych wnioskami o kontrolę operacyjną. Zgody sądu dotyczyły 5 tysięcy 881 osób, odmowy sądu – 45 osób, a odmowy prokuratora – 109 osób. W 2015 r. skierowano wnioski co do 5 tysięcy 673 osób. Zgody sądu objęły 5 tysięcy 431 osób, odmowy sądu – 20 osób, a odmowy prokuratora – 222 osoby.

Zasadnicze przyczyny odmownych decyzji sądów i prokuratora to, po pierwsze, brak podstaw prawnych, czyli uznanie, że czyn zarzucany osobie objętej wnioskiem nie uzasadniał stosowania wobec niej kontroli operacyjnej, gdyż nie obejmował go tzw. katalog danego organu uprawnionego do stosowania kontroli operacyjnej. Drugą przesłanką był brak podstaw faktycznych, tj. uznanie, iż organ wnioskujący nie wykazał we właściwy sposób, że osoba objęta takim wnioskiem dopuściła się czynu z katalogu przestępstw, które uprawniają dany organ do stosowania kontroli operacyjnej. W pojedynczych przypadkach podstawą odmowy decyzji prokuratora był brak zarówno podstaw faktycznych, jak i podstaw prawnych. Prokurator generalny oraz prokuratorzy okręgowi, którzy są uprawnieni do wydawania decyzji w zakresie kontroli operacyjnej, pisemnie bądź ustnie, osobiście lub przez upoważnionych do tego prokuratorów uzasadniali wydawane decyzje odmowne, co z pewnością przyczyniło się i przyczyni się w przyszłości do poprawy poziomu przedkładanych przez organy wniosków, a zwłaszcza wyeliminowania wskazanych przez prokuratorów nieprawidłowości, jeżeli nie w danej konkretnej sprawie, to w bliższej bądź dalszej przyszłości w związku z kierowaniem kolejnych wniosków.

Ważnym zagadnieniem będącym przedmiotem prokuratorskiej kontroli nad działalnością organów kierujących wnioski były wnioski tych organów o wyrażenie zgody na wystąpienie do sądu okręgowego o przedłużenie trwającej już kontroli operacyjnej. Prokurator generalny jako obowiązującą regułę przyjął, iż niezbędnym warunkiem wyrażenia przez niego zgody na przedłużenie kontroli operacyjnej, zwłaszcza na okres powyżej 3 miesięcy, jest nie tylko wykazanie, czego wymagają przepisy ustawy wymienionej na wstępie, tj. wykazanie, że przyczyny kontroli trwają nadal, ale także udowodnienie poprzez efekty dotychczasowej kontroli operacyjnej, że jest ona uzasadniona i konieczna w dalszym ciągu. Przedłużenie kontroli operacyjnej powyżej 6 miesięcy wymaga wykazania, zgodnie z wymogami ustawodawcy, nowych okoliczności, istotnych dla zapobieżenia lub wykrycia przestępstwa albo ustalenia sprawców i uzyskania dowodów przestępstwa, co było każdorazowo skrupulatnie analizowane przez prokuratora generalnego czy upoważnionych przez niego prokuratorów.

Wszystkie te działania prowadzą do sytuacji, w której w pełni uzasadniony jest wniosek, iż prokuratorzy dokonują zarówno merytorycznej, jak i faktycznej kontroli wniosków, a nie tylko sprawdzają, czy zachodzą formalne przesłanki do kontroli operacyjnej. Znalazło to również potwierdzenie w decyzjach sądów okręgowych rozpoznających wnioski uprawnionych organów o zarządzenie kontroli operacyjnej. Jak już wspomniałam, w 2017 r. decyzje odmowne zapadły wobec 14 osób, w 2016 r. – wobec 45, w 2015 r. – wobec 20 osób, w 2014 r. – wobec 12 osób, w 2013 r. – wobec 16 osób, w 2012 r. – wobec 25 osób. Wynika z tego, że główny ciężar kontroli zasadności wniosków uprawnionych organów spoczywał na prokuratorze generalnym i prokuratorach okręgowych uprawnionych do działania w tym zakresie. Wszystkie te okoliczności dowodzą, w mojej ocenie, prawidłowości podejmowanych przez prokuratora generalnego i podległych prokuratorów działań w zakresie kontroli nad zarządzaniem kontroli operacyjnej, w czym przejawia się ustawowy nakaz stania na straży praworządności przy jednoczesnym ustawowym obowiązku ścigania przestępstw, do czego przyczynia się niewątpliwie kontrola operacyjna wnioskowana przez uprawnione do tego organy. Dziękuję bardzo.

Przewodniczący Robert Mamątow:

Dziękuję bardzo.

Otwieram dyskusję.

Któryś z panów senatorów chciałby zabrać głos? Nie widzę chętnych.

Komisja wysłuchała rocznej informacji prokuratora generalnego o łącznej liczbie osób, wobec których zostały skierowane wnioski o zarządzenie kontroli i…

Dziękuję bardzo.

(Zastępca Prokuratora Generalnego do spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Beata Marczak: Dziękuję bardzo.)

Punkt 2. porządku obrad: rozpatrzenie informacji na temat działalności Policji, określonej w art. 19 ust. 1–21 ustawy o Policji, w tym informacje i dane, o których mowa w art. 20 ust. 3 tej ustawy – za 2017 rok (druk senacki nr 885)

Przechodzimy do punktu drugiego: rozpatrzenie informacji na temat działalności Policji, określonej w art. 19 ust. 1–21 ustawy o Policji, w tym informacje i dane, o których mowa w art. 20 ust. 3 tej ustawy – za 2017 r.; druk senacki nr 885.

Bardzo proszę o przedstawienie tej informacji.

Pierwszy Zastępca Komendanta Głównego Policji Andrzej Szymczyk:

Szanowny Panie Przewodniczący! Szanowni Panowie Senatorowie!

Informacja w zakresie art. 19. W roku 2017 organy Policji uprawnione do wnioskowania o kontrolę operacyjną zarejestrowały 9 tysięcy 878 wniosków o zarządzenie zastosowania kontroli operacyjnej. Słowo wyjaśnienia do danych statystycznych. Prokuratura w swoim sprawozdaniu posługuje się danymi statystycznymi dotyczącymi osób, które objęte zostały kontrolą operacyjną, my zaś posługujemy się danymi dotyczącymi numerów telefonów, w stosunku do których sąd wydał postanowienie o zarządzeniu kontroli operacyjnej.

Spośród zarejestrowanych wniosków 151 nie uzyskało zgody na zarządzenie kontroli operacyjnej, z czego 142 nie uzyskały zgody właściwego prokuratora, a 9 – właściwego miejscowego sądu okręgowego. Ogółem w roku 2017 zarządzono 9 tysięcy 725 kontroli operacyjnych, w tym 7 tysięcy 369 w trybie art. 19 ust. 1 ustawy o Policji – to jest tryb zwykły – i 1 tysiąc 257 w trybie art. 19 ust. 3 ustawy o Policji, czyli to są przypadki niecierpiące zwłoki. W 2017 r. ogółem dokonano 1 tysiąc 99 przedłużeń kontroli operacyjnych, z czego 1 tysiąca 48 w trybie określonym w art. 19 ust. 8 ustawy o Policji, 51 – w trybie określonym w art. 19 ust. 9 ustawy o Policji.

W roku 2017 kontrole, które zostały zarejestrowane, dotyczyły przede wszystkim przestępczości przeciwko mieniu – 1 tysiąc 746 kontroli, przestępczości przeciwko porządkowi publicznemu – 6 tysięcy 915, przestępczości ekonomicznej – 402, przestępczości przeciwko życiu i zdrowiu – 499, przestępczości przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego – 403, przestępczości przeciwko wolności – 288, przestępczości przeciwko wolności seksualnej – 12, przestępczości przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu – 111, przestępczości przeciwko obrotowi gospodarczemu – 75 oraz przestępczości przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi – 27.

W roku 2017 spośród wszystkich stwierdzonych przez Policję przestępstw, a było ich 782 tysiące 69, 28,7% stanowiły przestępstwa, które zostały ujęte w katalogu omówionym w art. 19 ustawy o Policji. Zarządzonych zostało zaś 9 tysięcy 725 kontroli operacyjnych, co stanowi 1,2% kontroli operacyjnych w stosunku do ogólnej liczby przestępstw stwierdzonych w tym roku, oraz 4,3% w stosunku do przestępstw stwierdzonych w katalogu, o którym mówi art. 19. Mimo zauważalnego w roku 2017 wzrostu procentowego przestępstw określonych w art. 19 w stosunku do ogółu przestępstw stwierdzonych w roku 2017 procentowy udział zastosowanych kontroli operacyjnych w stosunku do ogółu przestępstw utrzymał się na tym samym poziomie, a w stosunku do przestępstw objętych katalogiem określonym w art. 19 zmniejszył się o 0,3 punktu procentowego. To potwierdza, że kontrola operacyjna jest stosowana tylko w przypadku najpoważniejszych przestępstw wymienionych w art. 19 ust. 1 ustawy o Policji, gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo były nieprzydatne. W 1 tysiącu 525 przypadkach uzyskano dowody dla procesu karnego.

Szanowny Panie Przewodniczący, Panowie Senatorowie, informacja w zakresie art. 20 ust. 3 ustawy o Policji. W 2017 r. Policja na podstawie art. 20 ust. 3 ustawy o Policji wnioskowała o ujawnienie danych w 759 przypadkach. Sąd wydał postanowienie o udzieleniu Policji takowych informacji dotyczących: tajemnicy bankowej – w 695 przypadkach, tajemnicy ubezpieczeniowej – w 34 przypadkach, tajemnicy skarbowej – w 23 przypadkach i tajemnicy zawodowej, o której mowa w art. 9e ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych – w 7 przypadkach. W 2017 r. sąd w 2 przypadkach dotyczących tajemnicy bankowej wydał postanowienie o zawieszeniu obowiązku poinformowania zainteresowanego podmiotu o udostępnieniu informacji Policji. W okresie sprawozdawczym sąd nie wydał postanowienia o odmowie udzielenia Policji informacji, o których mowa w art. 20 ust. 3 ustawy o Policji. Bardzo dziękuję.

Przewodniczący Robert Mamątow:

Dziękuję bardzo.

Wysłuchaliście panowie senatorowie informacji.

Czy są jakieś zapytania? Nie ma.

Dziękuję bardzo za złożoną informację.

Komisja przyjęła ją do wiadomości.

Dziękuję bardzo paniom i panom za obecność na posiedzeniu komisji. Dziękuję bardzo.

Zamykam posiedzenie komisji.

Następne posiedzenie mamy o godzinie 15.00 w tej sali. Bardzo proszę o obecność panów senatorów.

Dziękuję państwu bardzo za obecność.

(Koniec posiedzenia o godzinie 14 minut 31)