Z prac komisji senackich

Komisja Gospodarki Narodowej i Innowacyjności rozpatrzyła 2 ustawy. Zaproponuje Izbie odrzucenie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw oraz przyjęcie bez poprawek noweli prawa energetycznego.

Nowelizacja ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw wprowadza do polskiego ustawodawstwa prawo grup spółek oraz ma usprawnić funkcjonowanie rad nadzorczych spółek kapitałowych. Nowela wprowadza również zmiany w innych ustawach, także dotyczących rozwiązań Polskiego Ładu, m.in. modyfikuje zasady obliczania składki zdrowotnej dla przedsiębiorców. Zastrzeżenia do ustawy zgłosiło Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu. Dotyczyły one przede wszystkim zmian wprowadzonych podczas prac sejmowych, które rozszerzyły zakres ustawy, co może budzić zastrzeżenia co do jej zgodności z konstytucją; chodzi m.in. o rozwiązania dotyczące Polskiego Ładu. Biuro przedstawiło też liczne propozycje poprawek techniczno-legislacyjnych. Odwołując się do krytycznych opinii ekspertów o noweli, senator Adam Szejnfeld zgłosił wniosek o jej odrzucenie, co następnie poparła większość komisji.

Ustawa o zmianie ustawy – Prawo energetyczne wprowadza zmiany w przepisach dotyczących m.in. zasad przyłączania do sieci gazowej, uprawień i obowiązków operatora systemu przesyłowego gazowego, relacji między właścicielem sieci przesyłowej gazowej a operatorem systemu przesyłowego gazowego wyznaczonym na tej sieci. Senackie biuro legislacyjne przedstawiło propozycje 4 poprawek doprecyzowujących. Pozytywnie ocenił je pełnomocnik rządu ds. strategicznej infrastruktury energetycznej Piotr Naimski, ale zaapelował do senatorów o przyjęcie ustawy bez zmian ze względu na konieczność, jak najszybszego przygotowania kolejnej umowy powierzającej pełnienie obowiązków operatora systemu przesyłowego gazowego, która kończy się 31 grudnia 2022 r. Dodał, że trwają prace nad obszerną nowelizacją prawa energetycznego, w której uwzględniono by uwagi biura legislacyjnego. Komisja opowiedziała się za przyjęciem noweli bez poprawek.

Komisje: Kultury i Środków Przekazu oraz Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej postanowiły zarekomendować  Senatowi odrzucenie ustawy o ochronie dziedzictwa narodowego związanego z nazywaniem obiektów przestrzeni publicznej, która  określa zasady zmiany nazw obiektów przestrzeni publicznej oraz usuwania pomników upamiętniających osoby, grupy osób, organizacje, instytucje, wydarzenia, przedmioty, daty lub miejsca istotne dla tożsamości narodu polskiego, działania na rzecz budowania i umacniania państwa polskiego i  rozwoju społeczeństwa. W posiedzeniu połączonych komisji nie wzięli udziału ani przedstawiciele wnioskodawców (ustawa była projektem poselskim), ani rządu. Wywołało to oburzenie senatorów.

Wniosek o odrzucenie ustawy zgłosił przewodniczący komisji samorządu terytorialnego senator Zygmunt Frankiewicz. W jego ocenie ustawa w zupełnie nieuprawniony sposób odbiera kompetencje samorządowi terytorialnemu, jest konfrontacyjna i przychodzi do Senatu w czasie najgorszym z możliwych. Jak mówił senator, do Polski przybyło już ponad milion uchodźców, przyjętych przede wszystkim dzięki ogromnemu wysiłkowi społeczeństwa obywatelskiego i samorządów. Dlatego w tej dramatycznej sytuacji, kiedy grozi nam katastrofa humanitarna, nie można tracić czasu na bzdury, stąd wniosek o odrzucenie ustawy.

Krytyczną opinię o ustawie przedstawiło Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu. W ocenie legislatorów ustawa ogranicza bez ważnego powodu prawo jednostek samorządu terytorialnego do nadawania nazw ulicom, obiektom i jednostkom leżącym na ich terenie bądź będących ich własnością. W opinii przypomniano, że konstytucja mówi o „zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot” (wstęp), statuuje zasadę decentralizacji ustroju państwa (art. 15) i przewiduje, że „zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne” (art. 166 ust. 1). W tym kontekście za daleko idącą można uznać centralizację nazewnictwa ulic i obiektów oraz listy osób uwiecznianych na pomnikach. Jak wskazano, w uzasadnieniu do projektu ustawy nie wyjaśniono, dlaczego pozostawia się wspólnotom lokalnym (i tak już ograniczone w 2016 r.) prawo do nadawania nazw i stawiania pomników, a z drugiej strony zabrania się im zmiany decyzji w tym zakresie. Z drugiej strony, brak jest w uzasadnieniu informacji, by w ogóle takie sytuacje miały miejsce w stopniu uciążliwym dla członków wspólnot lokalnych.

Odbyło się wspólne posiedzenie Komisji: Środowiska, Budżetu i Finansów Publicznych, Gospodarki Narodowej i Innowacyjności, Infrastruktury oraz Nadzwyczajnej ds. Klimatu. Senatorowie debatowali na temat energetyki wiatrowej w Polsce.

Komisja Infrastruktury zarekomenduje Izbie przyjęcie bez poprawek ustawy o zmianie ustawy o dozorze technicznym oraz ustawy o transporcie kolejowym. 

Nowelizacja, którą przedstawił wiceminister infrastruktury Andrzej Bittel, jest związana z planami budowy w Polsce pierwszych urządzeń do przewozu osób lub rzeczy poruszających się po jednej szynie (tzw. monorail) albo na poduszkach powietrznych lub magnetycznych, a także innych urządzeń, które nie są używane w transporcie linowo-terenowym ani kolejowym. Zgodnie z ustawą Transportowy Dozór Techniczny sprawowałby dozór techniczny nad tymi urządzeniami do przewozu.

Członkowie Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą zapoznali się z raportem dotyczącym jednostek polonoznawczych funkcjonujących w systemie nauki i szkolnictwa wyższego krajów byłego Związku Radzieckiego. Raport przygotowany został przez ekspertów z Ośrodka Badań nad Migracjami na Uniwersytecie Warszawskim oraz Centrum Studiów Migracyjnych na Uniwersytecie Łódzkim na zamówienie Komisji.

Kompleksowymi badaniami, prowadzonymi w 2020 r., objęto 90 jednostek polonoznawczych funkcjonujących w strukturach ok. 40 uczelni w czternastu republikach byłego Związku Radzieckiego. Najwięcej – 28 podmiotów – zidentyfikowano w Ukrainie, 13 w Rosji, 6 w Gruzji, a stosunkowo mało, bo po dwa, na Białorusi i na Litwie.

Jak powiedział kierownik Centrum Studiów Migracyjnych Uniwersytetu Łódzkiego, dr Marcin Gońda, jeden z autorów raportu, struktura tych jednostek jest raczej jednorodna – w większości są to jednostki przyuniwersyteckie, katedry lub zakłady dedykowane studiom slawistycznym. Ich pozycja jest silniejsza niż na Zachodzie, m.in. ze względu na występowanie w tych krajach silnych środowisk polskiej mniejszości. Te jednostki polonoznawcze podejmują też działania upowszechniające wiedzę o Polsce, organizując różnego rodzaju festiwale, konkursy i innego tego rodzaju wydarzenia. Rzadziej natomiast niż polskie katedry na Zachodzie podejmują samodzielne badania naukowe.

Z kolei dr Ignacy Jóźwiak z Ośrodka Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego, opowiadał z kolei o perspektywach jednostek polonoznawczych na współpracę z instytucjami państwa polskiego, a także o roli, jaką w tym zakresie odgrywają programy Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej, m.in. program „Lektorzy”. Respondenci z badanych jednostek polonoznawczych wskazywali na potrzeby większego wsparcia studiów polonoznawczych w krajach byłego ZSRR, także poprzez zwiększenie liczby wspólnych z polskimi uczelniami projektów badawczych.

Dr hab. Michał Nowosielski z Ośrodka Badań nad Migracjami na Uniwersytecie Warszawskim, współautor raportu, przedstawił z kolei perspektywę instytucji państwa polskiego w zakresie współpracy z jednostkami polonoznawczymi w krajach b. ZSRR. Wskazał na konieczność zwiększenia roli tych podmiotów w szeroko pojętej dyplomacji naukowej i pewne niezamierzone skutki fundowania stypendiów w Polsce: „stypendyści często zostają w Polsce, co prowadzi do drenażu elit w krajach, z których ci stypendyści pochodzą”. Ponadto, zwrócił uwagę na brak jednolitego systemu ewaluacji tych jednostek. Zgłosił także postulat stworzenia osobnych mechanizmów finansowania poprzez np. NCN czy Narodowe Centrum Rozwoju Humanistyki na współpracę jednostek polskich z jednostkami polonoznawczymi. „Poważne wyzwanie stanowią skutki inwazji rosyjskiej na Ukrainę, dlatego należałoby rozważyć powtórzenie tych działań, które Polska podjęła na rzecz białoruskich badaczy, tj. zapewnienie systemu stypendiów, staży, przyjmowania na uczelnie polskie, tak aby ludzie ci mieli szanse funkcjonowania w zawodzie i ewentualnego późniejszego powrotu” – zauważył dr hab. Nowosielski. Zdaniem badacza, państwo polskie powinno pomyśleć o tym, w jaki sposób w przyszłości wesprzeć odbudowę lub przebudowę jednostek polonoznawczych na Ukrainie.

W trakcie dyskusji senatorowie podnosili m.in. kwestie dotyczące utworzenia w Polsce dużego emigracyjnego ośrodka naukowego dla ukraińskich studentów i naukowców, którzy przyjechali do Polski z powodu rosyjskiej inwazji na Ukrainę. W odpowiedzi autorzy raportu przywołali przykład uniwersytetu ukraińskiego w Monachium, działającego od lat 50. XX wieku do rozpadu Związku Radzieckiego, a także Canadian Institute of Ukrainian Studies na Uniwersytecie Alberty w Kanadzie, które powinny być źródłem inspiracji.

Odnosząc się do bieżących prac w parlamencie, przewodniczący Komisji, senator Kazimierz Michał Ujazdowski zaapelował do senatorów o rozważenie skorygowania procedowanego obecnie w Sejmie projektu ustawy o pomocy dla uchodźców z Ukrainy, tak aby zawarte w niej regulacje mogły objąć również zagranicznych studentów ukraińskich uczelni, którzy przyjechali do Polski jako uchodźcy.

Komisja Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznejoraz Komisja Budżetu i Finansów Publicznych wniosą o wprowadzenie 3 poprawek do ustawy o zmianie ustawy o pracowniczych programach emerytalnych oraz ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego. Jedna z nich zmienia termin wejścia w życie ustawy z 1 czerwca na 1 lipca 2022 r.

Celem noweli jest wprowadzenie ułatwień w prowadzeniu pracowniczych programów emerytalnych (PPE) przez pracodawców. Zmiany dotyczą m.in. warunków uczestnictwa w PPE. Zrezygnowano z tzw. zakazu fakultatywnego, polegającego na ograniczeniu wnoszenia składki dodatkowej do programu, o ile umowa tego nie zakazuje, umożliwiono też odprowadzanie składki dodatkowej z innych źródeł niż wynagrodzenie, również za okresy, w których uczestnik programu nie otrzymywał od pracodawcy wynagrodzenia, oraz wnoszenia składek dodatkowych za okresy nieobecności w pracy.

Połączone Komisje: Infrastruktury oraz Samorządu i Administracji Państwowej opowiedziały się za przyjęciem bez poprawek ustawy o zmianie ustawy o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej.

Nowelizację omówił wiceminister infrastruktury Rafał Weber. Jak zaznaczył, zawiera niewielkie zmiany, ale bardzo oczekiwane przez samorządy. Przesuwa o rok, na 1 stycznia 2024 r. dokonywanie podziału środków Funduszu z uwzględnieniem pracy eksploatacyjnej na liniach komunikacyjnych w przewozach autobusowych o charakterze użyteczności publicznej zaplanowanej do wykonywania w planach transportowych poszczególnych województw. Utrzymuje do 31 grudnia 2023 r. zwiększoną stawkę dopłaty z Funduszu (z kwoty nie wyższej niż 1 zł do kwoty nie wyższej niż 3 zł). Nowelizacja umożliwi też przesunięcie środków Funduszu do tych województw, w których limit środków w danym roku budżetowym okazał się niewystarczający. Chodzi o województwa mazowieckie, podkarpackie, pomorskie i śląskie.

Odpowiadając na uwagę senatora Janusza Pęcherza o gwałtownie rosnących cenach paliw, wiceminister infrastruktury  Rafał Weber zapewnił, że rząd monitoruje sytuację, zdając sobie sprawę, iż dopłata w wysokości 3 zł może się okazać zdecydowanie niewystarczająca.

Komisje: Obrony Narodowej oraz  Gospodarki Narodowej i Innowacyjności będą rekomendować Senatowi przyjęcie bez poprawek ustawy o zmianie ustawy o obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz ustawy o Agencji Mienia Wojskowego.

Podsekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologii Michał Wiśniewski powiedział, że celem ustawy jest usprawnienie procedur obrotu towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa i obronności państwa, dla  realizacji interesów narodowych Rzeczypospolitej Polskiej  w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego, wypełniania jej zobowiązań międzynarodowych, a także udzielania pomocy i wsparcia podmiotom prawa międzynarodowego publicznego.

Według obowiązujących procedur przy wykonywaniu dostaw towarów, technologii i usług o znaczeniu strategicznym istnieje obowiązek uzyskania od ministra gospodarki zezwolenia na ich wywóz. Do wniosku o udzielenie zezwolenia należy dołączyć certyfikat importowy lub oświadczenie końcowego użytkownika. Nowela wyłącza obowiązek dołączania do wniosku  certyfikatu lub oświadczenia odbiorcy docelowego w przypadku nieodpłatnego przekazywania siłom zbrojnym państw obcych produktów podwójnego zastosowania i uzbrojenia przez ministra obrony na podstawie uchwały Rady Ministrów  oraz udostępniania tych produktów z zasobów rezerw strategicznych przez Rządową Agencję Rezerw Strategicznych w drodze decyzji Prezesa Rady Ministrów.

Wiceminister Michał Wiśniewski podkreślił, że ustawa ma kluczowe znaczenie dla ciągłości przekazywania pomocy Ukrainie i żywotnych interesów w zakresie bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej.

Senator Bogdan Zdrojewski zaproponował przyjęcie ustawy bez poprawek z uwagi na sytuację za naszą wschodnią granicą. „Liczą się nie dni, ale godziny, by jak najszybciej pomóc Ukrainie, gdyż każda zwłoka w tej pomocy kosztuje życie i zdrowie ludzi” – powiedział.