Narzędzia:

11 kwietnia 2012 r. odbyło się 3. posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, poświęcone analizie funkcjonowania mechanizmu przekazywania 1% podatku dochodowego na rzecz organizacji pożytku publicznego. W spotkaniu udział wzięli: członkowie zespołu, zastępca dyrektora Departamentu Administracji Podatkowej w Ministerstwie Finansów Grzegorz Mróz, zastępca dyrektora Departamentu Podatków Dochodowych w Ministerstwie Finansów Maria Kalinowska, dyrektor Departamentu Pożytku Publicznego w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Krzysztof  Więckiewicz oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych.

Zgodnie z art. 27 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, płatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych mogą w swoim rocznym zeznaniu podatkowym pomniejszyć swój podatek o kwotę w wysokości 1% podatku należnego i przekazać ją na rzecz organizacji pożytku publicznego. Organizacje zostały ustawowo zobowiązane do wydatkowania tych środków wyłącznie na prowadzenie działalności pożytku publicznego. Mechanizm 1% funkcjonuje w polskim systemie podatkowym od 2004 r. Jest to - oprócz środków publicznych, darowizn i wsparcia rzeczowego - ważne źródło finansowania tych organizacji. Instrument ten wpływa także na zwiększenie zaangażowania społecznego. 

Przedstawiciele Ministerstwa Finansów, prezentując informację o zasadach funkcjonowania 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego, podkreślali, że nie można go mylić z ulgą podatkową czy darowizną. Jest to podatek, który podatnik i tak musi zapłacić państwu, istnieje jednak możliwość przekazania przez podatnika tej części podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego. Z kolei organizacje, aby otrzymać środki pochodzące z 1% podatku dochodowego, muszą spełnić określone wymagania. Muszą posiadać przede wszystkim status organizacji pożytku publicznego, potwierdzony wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego do 30 listopada roku podatkowego, za który płatnik podatku dochodowego od osób fizycznych może przekazać jego 1%. Organizacje są ponadto zobligowane do sporządzania i terminowego przekazywania ministrowi pracy i polityki społecznej sprawozdań merytorycznych i finansowych ze swojej działalności. Jeżeli organizacja nie zamieści sprawozdania na stronie internetowej ministerstwa we wskazanym terminie, to nie zostanie umieszczona w wykazie organizacji pożytku publicznego uprawnionych do otrzymywania 1% podatku od osób fizycznych. Oznacza to, że w kolejnym roku rozliczeniowym straci prawo do jego otrzymywania.

Zdaniem przedstawiciela Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej Krzysztofa Więckiewicza, wprowadzenie nowelizacją ustawy o pożytku publicznym i o wolontariacie z 2010 r. sankcji w postaci uniemożliwienia uzyskania środków pochodzących z 1% podatku organizacjom niewywiązującym się z obowiązków sprawozdawczych oraz przyznanie ministrowi skutecznych narzędzi nadzoru (złożenie wniosku do sądu o wykreślenie statusu organizacji pożytku publicznego) przyczyniło się do poprawy standardów działania organizacji pożytku publicznego. Z danych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej wynika, że obowiązek sprawozdawczy za rok 2010 wykonało 6675 podmiotów na 8198 organizacji zobowiązanych do złożenia sprawozdania merytorycznego i finansowego.

W opinii Krzysztofa Więckiewicza, dyskusyjnym rozwiązaniem jest wprowadzona przez ustawodawcę w styczniu 2011 r. możliwość wpisywania przez podatnika w składanym zeznaniu dodatkowych informacji, celu szczegółowego. Może to mieć wpływ na dystrybucję środków gromadzonych przez organizacje pożytku publicznego, ale nie musi, ponieważ organizacja sama podejmuje decyzję, o tym na realizację jakich zadań przekaże środki pochodzące z 1%.

Uczestnicy posiedzenia zgodzili się, że system, który funkcjonuje od 2004 r., wymaga pewnych zmian. Należy jednak wprowadzać je ze szczególną ostrożnością.
W trakcie dyskusji zwracano uwagę na duże dysproporcje w wysokości otrzymywanych środków pochodzących z 1% podatku między poszczególnymi organizacjami. Z danych Ministerstwa Finansów dotyczących rozliczeń podatkowych za rok 2010 wynika, że najwyższą kwotę 88 mln zł otrzymała Fundacja Dzieciom "Zdążyć z Pomocą". Działalność tej fundacji polega na tworzeniu subkont na rzecz konkretnych dzieci. Kwota uzyskana przez tę fundację stanowi 22% ogółu środków pochodzących z 1% podatku. Na 6533 organizacje aż 5786 otrzymało wsparcie poniżej 50 tys. zł, co stanowi 88% wszystkich organizacji otrzymujących wsparcie. Średnia kwota otrzymywana przez wszystkie uprawnione organizacje pożytku publicznego wynosiła  61 264,56 złotych, mediana wyniosła natomiast 67 053,36 zł.

Według zabierających głos w dyskusji, organizacje, które  swą działalność opierają na zakładaniu subkont, przyczyniają się do wypaczania idei pożytku publicznego. Budzi to niepokój zarówno strony rządowej, jak i pozarządowej. Nie do przyjęcia jest także praktyka omijania przepisów prawa, polegająca na odpłatnym zbieraniu środków z 1% podatku na rzecz organizacji pozbawionych możliwości otrzymania 1% z uwagi na niedopełnienie obowiązku sprawozdawczego.

Po zapoznaniu się z opiniami strony pozarządowej i rządowej zespół dostrzegł potrzebę podjęcia dyskusji na temat wprowadzenia zmian, które zapobiegałyby wypaczaniu idei pożytku publicznego. W związku z dużym zainteresowaniem tym tematem przewodniczący zespołu marszałek Bogdan Borusewicz postanowił o kontynuowaniu go na następnym spotkaniu.

 W drugiej części posiedzenia wiceprzewodniczący zespołu senator Mieczysław Augustyn poinformował o przygotowaniach do ponownego wniesienia do laski marszałkowskiej senackiego projektu ustawy o petycjach. Projekt stanowi realizację postulatów organizacji społecznych kierowanych do zespołu w poprzedniej kadencji parlamentu. Sejm VI kadencji nie zakończył prac nad tym projektem i musi on obecnie przejść całą ścieżkę legislacyjną. Organizacje pozarządowe będą miały możliwość ponownego przyjrzenia się zapisom projektu i zgłoszenia swoich opinii i uwag.