Wydarzenia

W Senacie 14 marca 2017 r. dyskutowano o obywatelskiej inicjatywie uchwałodawczej jako jednej z form partycypacji obywatelskiej, która mogłaby wzmocnić aktywność społeczeństwa. Część uczestników konferencji „Rola obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej w stanowieniu prawa miejscowego”, zorganizowanej przez Komisję Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej wspólnie z Wyższą Szkołę Finansów i Zarządzania w Warszawie, opowiedziała się za ustawowym zagwarantowaniem obywatelom prawa do inicjatywy uchwałodawczej, część zaś ‒ za obecnie funkcjonującym modelem.

Otwierając spotkanie, wicemarszałek Maria Koc podkreśliła, że inicjatywa uchwałodawcza może mieć wpływ na wzmocnienie zaangażowania społeczności w funkcjonowanie gminy. Dzięki niej mieszkańcy mogą też realnie wpływać na to, co dzieje się w ich gminie, rzadko jednak z tej możliwości korzystają. Wicemarszałek zwróciła uwagę, że tylko 1/3 samorządów ma w swoich statutach zapisy umożliwiające zgłaszanie inicjatyw przez mieszkańców. Jej zdaniem należy upowszechniać wiedzę na temat tego narzędzia.

Dziekan Wydziała Prawa i Administracji Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Warszawie prof. Marian Kallas zwrócił uwagę, że w związku z trwającym kryzysem przedstawicielstwa obserwowane są pewne zaburzenia w procesie ewolucji demokracji przedstawicielskiej w kierunku demokracji partycypacyjnej. Jak mówił, obecnie mamy stan pomiędzy semidemokracją i semiautokracją. W ocenie prof. Mariana Kallasa w ciągu 25 lat funkcjonowania samorządu terytorialnego jego instytucje ugruntowały się. Dziekan zaznaczył, że zmiany postulowane przez ekspertów mają na celu wzmocnienie i udoskonalenie samorządu jako zdecentralizowanej formy administracji publicznej. „Właściwy kierunek zmian to dalsza decentralizacja (…) Samorządowi należy dodawać kompetencji, zadań i stosowne do tego środki finansowe, by mógł te zadania realizować, a nie odwrotnie” – przekonywał.

Zdaniem przewodniczącego Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej senatora Piotra Zientarskiego z przepisu art. 3 ust. 2 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego wynika, że prawo do inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców powinno zostać uregulowane ustawowo. „Uważam za zasadne znowelizowanie ustaw dotyczących samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego, które polegałoby na ogólnym zagwarantowaniu mieszkańcom prawa do inicjowania uchwał” – mówił senator Piotr Zientarski. Dodał, że kwestie szczegółowe, jak wymagana minimalna liczba podpisów pod inicjatywą czy tryb postępowania z projektem uchwały, powinny zostać uregulowane w statutach jednostek samorządu terytorialnego.

Z opinią tą zgodzili się m.in. prof. Hubert Izdebski ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej Uniwersytetu Humanistycznospołecznego i dr Elżbieta Mreńca z Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Warszawie. Za ustawowym uregulowaniem inicjatywy uchwałodawczej przemawiają, zdaniem prof. Huberta Izdebskiego, przede wszystkim względy pragmatyczne. Zaznaczył, że postanowienia statutowe jednostek samorządu terytorialnego w sprawie inicjatywy uchwałodawczej były kwestionowane przez wojewodów i sądy administracyjne. Dr Elżbieta Mreńca uważa z kolei, że takie rozwiązanie uporządkowałoby istniejący chaos prawny w tym zakresie. Podkreśliła też, że inicjowanie uchwał przez obywateli z formalnego punktu widzenia jest zagadnieniem bardziej złożonym niż inicjowanie przez nich ustaw.

O materialnoprawnych ograniczeniach inicjatywy obywatelskiej w stanowieniu prawa miejscowego mówił prof. Jerzy Korczak z Uniwersytetu Wrocławskiego.