Wydarzenia

Z inicjatywy marszałka Stanisława Karczewskiego w Senacie, 23 listopada 2017 r., odbyła się konferencja „Współpraca administracji rządowej i samorządowej – niezbędne narzędzie poprawy jakości powietrza w Polsce”.

Otwierając debatę, marszałek Senatu podkreślił, że walka ze smogiem, zainicjowana przez organizacje pozarządowe, jest jednym z priorytetów rządu. „Ani rząd, ani samorząd, ani organizacje pozarządowe nie poradzą sobie same z tym problemem. Aby skutecznie walczyć ze smogiem, potrzebne są systemowe rozwiązania, skoordynowane działania i współpraca administracji centralnej z samorządową” – przekonywał. Marszałek Senatu zapowiedział też kolejne spotkanie z udziałem m.in. przedstawicieli resortów edukacji i zdrowia.

Jak mówił wicepremier, minister finansów i rozwoju Mateusz Morawiecki, na 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w UE 33 są w Polsce. „Chcemy z tym walczyć” – zapewnił. Służyć ma temu przyjęty przez rząd w kwietniu 2017 r. program „Czyste powietrze”. Wicepremier zwrócił uwagę, że często pomijanym problemem jest przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu. „Co z tego, że będziemy mieli piękne rozporządzenia, czujniki, jeśli ludzi nie będzie stać na palenie czystym paliwem” – stwierdził. W jego opinii problem smogu w Polsce uda się rozwiązać dzięki m.in. informatycznej bazie danych o źródłach ciepła we wszystkich budynkach w Polsce, a także programowi ograniczającemu ubóstwo energetyczne.

„Od 1989 r. nikt w sposób systemowy nie zajął się problemem smogu” – mówiła wiceminister rozwoju Jadwiga Emilewicz. Poinformowała, że w ramach realizacji programu „Czyste powietrze” udało się określić standardy emisyjne dla kotłów na paliwo stałe – 1 października 2017 r. weszło w życie rozporządzenie, wprowadzające zakaz produkcji i sprzedaży tzw. kopciuchów, stosowanych głównie w gospodarstwach domowych oraz małych i średnich zakładach. Zakończyły się też uzgodnienia międzyresortowe w sprawie projektu ustawy o jakości paliw; w przyszłym tygodniu powinien on wejść pod obrady Rady Ministrów. Trwają też prace nad projektem ustawy o elektromobilności, który przewiduje m.in. wprowadzenie od 2020 r. stref niskoemisyjnych w miastach liczących powyżej 100 tys. mieszkańców.

Dr Artur Badyda z Politechniki Warszawskiej, powołując się na wyniki badań przeprowadzonych wspólnie z Wojskowym Instytutem Medycznym, wskazał na negatywny wpływ zanieczyszczonego powietrza na zdrowie; wzrasta przede wszystkim zachorowalność na choroby krążeniowo-oddechowe. Polska zajmuje 1. miejsce w Europie pod względem wielkości stężenia w atmosferze pyłu zawieszonego PM2,5 i benzo(a)pirenu, a 2. pod względem stężenia pyłu PM10. „Jeżeli jakość powietrza nie poprawi się, będziemy z tego powodu chorować i przedwcześnie umierać” – zaznaczył dr Artur Badyda. Dodał, że według WHO w Polsce w 2010 r. koszty przedwczesnych zgonów spowodowanych zanieczyszczeniami w powietrzu wyniosły 101 mld dolarów.

Na bardzo skomplikowany system ochrony powietrza w Polsce, brak koordynacji działań na rzecz poprawy jakości powietrza na szczeblu rządowym i spójnego systemu finansowania ochrony powietrza wskazał prezes Najwyższej Izby Kontroli Krzysztof Kwiatkowski. Podkreślił, że NIK wielokrotnie zwracała uwagę na problem zanieczyszczeń trafiających do atmosfery i konieczność zmniejszenia ich emisji. Przypomniał, że już w 2000 r. we wnioskach z kontroli realizacji zadań w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami NIK wskazywała na konieczność m.in. określenia norm jakościowych spalanych paliw. W kontroli w 2014 r. izba zwróciła uwagę, że powinny zostać określone standardy emisyjne dla nowych kotłów węglowych małej mocy, wykorzystywanych w gospodarstwach domowych. Z kolei w 2016 r. NIK stwierdziła, że skontrolowane gminy w województwie śląskim nieskutecznie działały na rzecz ograniczania niskiej emisji z kotłowni przydomowych i gminnych. Prezes Krzysztof Kwiatkowski poinformował, że w 2018 r. zostaną ogłoszone wyniki międzynarodowej kontroli jakości powietrza w Europie, która objęła 15 krajów UE, w tym Polskę. Podkreślił, że raport pokaże nie tylko poziom zanieczyszczenia powietrza w poszczególnych państwach, ale także, jakie rozwiązania legislacyjne i organizacyjne zastosowały kraje, które rozwiązały problem smogu lub go ograniczyły.

Zdaniem Andrzeja Guły z Polskiego Alarmu Smogowego wystarczy zastosować wyniki kontroli NIK z 2000 r. i 2014 r., a problem smogu zostanie rozwiązany. Andrzej Guła zwrócił uwagę, że na 5,5 mln domów jednorodzinnych 3,5 mln jest ogrzewanych przestarzałymi kotłami. 40% domów nie ma żadnego ocieplenia. „Zmiana tego to ogromne wyzwanie cywilizacyjne. Bez aktywnej roli rządu samorządy sobie z tym nie poradzą” – przekonywał Andrzej Guła. Wskazał na potrzebę zmiany programów wspierających poprawę jakości powietrza. Chodzi o ulgi podatkowe, kredyty na preferencyjnych warunkach, wsparcie osób, których nie stać na wymianę przestarzałych kotłów. „Wartość inwestycji w czyste powietrze to 100 mld zł, a koszt przedwczesnych zgonów spowodowanych zanieczyszczeniami w powietrzu to 300 mld zł. Może czas na bardziej odważne kroki” – zachęcał Andrzej Guła.

Uczestnicy konferencji zapoznali się też z pracami nad zintegrowanym systemem wsparcia polityki i programów ograniczania niskiej emisji, prowadzonymi przez Ministerstwo Rozwoju, instytuty: Łączności, Ochrony Środowiska, Chemicznej Przeróbki Węgla i Stowarzyszenie Krakowski Alarm Smogowy. Ma to być informatyczny system inwentaryzacji wszystkich budynków w Polsce wraz z informacją o tym, jak są ogrzewane. Pilotażowy system został opracowany dla Skawiny.