Wydarzenia

W dobie terroryzmu, tzw. wojny hybrydowej czy kryzysów migracyjnych prawo wojskowe musi ewoluować, tak aby stwarzać warunki do podejmowania przez żołnierzy właściwych decyzji. To jeden z wniosków z konferencji „Prawo wojskowe w procesie legislacyjnym”, zorganizowanej 17 października 2017 r. w Senacie przez Komisję Obrony Narodowej wspólnie z Wydziałem Bezpieczeństwa Narodowego Akademii Sztuki Wojennej oraz Towarzystwem Wiedzy Obronnej. Podczas spotkania dyskutowano o uprawnieniach i roli Sił Zbrojnych RP w zakresie bezpieczeństwa narodowego, ich organizacji i funkcjonowaniu, a także o niektórych zagadnieniach dotyczących ochrony prawnej żołnierzy.

„U podstaw dobrego i skutecznego systemu obrony oraz nowoczesnej, dobrze wyposażonej i wyszkolonej armii leży dobre prawo” – podkreśliła wicemarszałek Maria Koc. „My, politycy, wiemy, że ustawy nie są wolne od błędów. Mam nadzieję, że dzisiejsza konferencja pomoże nam w stanowieniu dobrego prawa” – dodała.

Rektor, komendant Akademii Sztuki Wojennej w Warszawie gen. bryg. Ryszard Parafianowicz poinformował, że zwieńczeniem wieloletniej pracy naukowców Instytutu Prawa i Administracji Obronnej jego uczelni jest mająca się wkrótce ukazać monografia „Prawo wojskowe”. Zwrócił też uwagę na potrzebę zmiany w postrzeganiu prawa wojskowego i wypracowania kierunków jego rozwoju.

Obecne prace legislacyjne Ministerstwa Obrony Narodowej omówił dyrektor Departamentu Prawnego tego resortu Piotr Szczepański. Jak podkreślił, większość przygotowywanych zmian ma charakter porządkowy i dostosowujący wojskowe ustawodawstwo do zmieniającej się rzeczywistości. W jego opinii wyzwaniem dla ministerstwa są prace związane ze zmianą systemu kierowania i dowodzenia polskimi siłami zbrojnymi. Nowelizacji wymagać będą nie tylko ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP i urzędzie ministra obrony narodowej, ale także ponad 250 aktów wewnętrznych.

O zagadnieniach związanych z prawem wojskowym jako dyscypliną naukową mówił prof. dr hab. Waldemar Kitler z Akademii Sztuki Wojennej, prezes Towarzystwa Wiedzy Obronnej. Zaznaczył, że prawo wojskowe nie może być traktowane jako odrębna dziedzina prawa. Zawiera elementy m.in. prawa administracyjnego, pracy, gospodarczego, finansowego, karnego czy obronnego. Prawo wojskowe to zatem ustanowiony i uznany przez uprawnione organy władzy publicznej zespół norm prawnych, regulujących podstawy i zasady funkcjonowania sił zbrojnych, żołnierzy i personelu cywilnego oraz stosunki zachodzące między nimi a innymi podmiotami krajowymi i międzynarodowymi, a także zbiór przepisów szczególnych, dotyczących sił zbrojnych w okresie stanów nadzwyczajnych, głównie stanu wojennego, i w czasie wojny, prawa karnego i przepisów dyscyplinarnych w wojsku.

Dr Mariusz Kamiński z Akademii Sztuki Wojennej omówił prawnoustrojową pozycję Sił Zbrojnych RP, kompetencje względem nich prezydenta RP, premiera i ministra obrony narodowej, a także podstawowe zasady, którymi powinny się kierować – służebności, neutralności politycznej i cywilnej oraz demokratycznej kontroli.

Malwina Kołodziejczakz z Akademii Sztuki Wojennej zwróciła uwagę na niewystarczająco uregulowane w obecnych przepisach zasady powoływania przez prezydenta RP naczelnego dowódcy sił zbrojnych oraz jego funkcjonowanie w systemie kierowania i dowodzenia siłami zbrojnymi.

O powszechnym obowiązku obrony RP, związanym z pełnieniem służby wojskowej, a także niezwiązanym bezpośrednio z pełnieniem takiej służby (m.in. służba zastępcza, edukacja dla bezpieczeństwa, samoobrona ludności, świadczenia na rzecz obrony), mówił ppłk Dariusz Nowak z Akademii Sztuki Wojennej. Zwrócił uwagę na potrzebę motywowania młodych ludzi do podejmowania działań na rzecz obronności kraju. Jego zdaniem na zmianę podejścia do powinności obronnych obywateli mogą wpłynąć Wojska Obrony Terytorialnej.

Legalne wypadki użycia siły zbrojnej w ostatnich 2 latach w relacjach międzynarodowych, do których zalicza się samoobronę indywidualną lub zbiorową, upoważnienie Rady Bezpieczeństwa ONZ i Zgromadzenia Ogólnego ONZ do użycia siły, wojnę narodowowyzwoleńczą, interwencję humanitarną i tzw. bratnią pomoc, przedstawił dr Piotr Milik z Akademii Sztuki Wojennej. Jego zdaniem można obecnie zaobserwować niepokojące zjawiska legalnego użycia siły w stosunkach międzynarodowych. Rozwijana jest doktryna wojny z terroryzmem, następuje także legalizacja odwetu zbrojnego, czego przykładem może być atak Stanów Zjednoczonych na lotnictwo syryjskie w odpowiedzi na atak chemiczny.

Podczas konferencji mówiono m.in. o aspektach prawno-administracyjnych organizacji i funkcjonowania polskich sił zbrojnych – problemach związanych z rozkazem wojskowym jako instytucją prawa karnego, warunkującą granice odpowiedzialności żołnierza w świetle doktryny na poziomie międzynarodowym i krajowym, o podstawach odpowiedzialności dyscyplinarnej żołnierzy oraz kontroli sił zbrojnych i nadzorze nad nimi.