Sprawy międzynarodowe

27‒28 marca 2017 r. w Senacie odbyła się VIII Sesja Zgromadzenia Parlamentarnego Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Sejmu Republiki Litewskiej i Rady Najwyższej Ukrainy. Obrady zdominowały kwestie bezpieczeństwa w regionie.

Otwierając obrady, marszałek Stanisław Karczewski wyraził nadzieję, że jej efektem będzie też wyraźne, wspólne stanowisko dotyczące bezwzględnego przywiązania do pełnej suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy, w granicach uznanych prawem międzynarodowym. Zdaniem marszałka dialog w formule trójstronnego zgromadzenia przyczyni się do wzmocnienia przekazu w sprawach regionu i odbije się zwielokrotnionym echem nie tylko w jego państwach. „Polska dostrzega w suwerennej i niezależnej Białorusi podmiot odgrywający istotną rolę w procesie budowy architektury bezpieczeństwa europejskiego”– mówił marszałek Stanisław Karczewski. W związku z brutalnie tłumionym protestami społecznymi na Białorusi zaproponował, by w dokumencie końcowym znalazła się ocena tych wydarzeń. Marszałek podkreślił, że wystosował pismo do swojego odpowiednika w białoruskim parlamencie Michaiła Miasnikowicza, w którym zaapelował o zaprzestanie stosowania przemocy i zwolnienie zatrzymanych z aresztów. Marszałek Senatu dodał, że proces zbliżenia między Polską a Białorusią powinien przynieść korzyści przede wszystkim białoruskiemu społeczeństwu. Dlatego „będziemy silnie wspierać wszystkie inicjatywy służące poszerzaniu kontaktów obywateli obu państw” – zaznaczył. „Uważamy, że zbliżenie Białorusi z Zachodem może odbyć się przez wzmocnienie roli, jaką organizacje obywatelskie będą odgrywały w życiu społeczeństwa białoruskiego. W związku z tym polscy parlamentarzyści wspierają dialog z białoruskim społeczeństwem obywatelskim” – podkreślił marszałek.

Nowo wybrany przewodniczący Sejmu Republiki Litewskiej Viktoras Pranckietis zapewnił, że polityka zagraniczna Litwy pozostaje bez zmian, jest kształtowana zgodnie z dobrosąsiedzkimi stosunkami i oparta na wspólnych wartościach europejskich. Podkreślił, że w 3. rocznicę Euromajdanu zgromadzenie powinno podjąć wysiłki, by sprawa Ukrainy nie znalazła się na marginesie. Zaznaczył, że Litwa ma plan pomocy dla Ukrainy na kolejne lata. Dodał, że mimo zniechęcenia niektórych państw w kwestii reform na Ukrainie widać postępy w wielu dziedzinach. Wyraził gotowość działań. Odnosząc się z kolei do kwestii Białorusi, przewodniczący Viktoras Pranckietis powiedział, że Litwa zainteresowana jest Białorusią „jako niepodległym państwem, w którym szanowane są prawa człowieka”. Dodał, że niepokój na Litwie budzą zapowiadane manewry wojsk rosyjskich na Białorusi, a także budowa elektrowni jądrowej w Ostrowcu na Białorusi, w pobliżu granicy z Litwą. Jego zdaniem zarówno Ukraina, jak i Białoruś powinny przygotować się do przyszłorocznego szczytu Partnerstwa Wschodniego, bo to najlepsza droga do modernizacji społeczeństw i podtrzymywania więzi z Unią Europejską.

Przewodniczący Rady Najwyższej Ukrainy Andrij Parubij mówił głównie o kwestiach związanych z bezpieczeństwem regionu. Wskazywał na konieczność rozszerzenia współpracy na basen mórz: Czarnego i Bałtyckiego. „Ostatnie miesiące wykazały, że Moskwa nie ma chęci wstrzymania agresywnej polityki i przestrzegania postanowień mińskich” – powiedział przewodniczący. Dodał, że bez zapewnienia bezpieczeństwa na wschodzie Ukrainy niemożliwy będzie postęp w innych dziedzinach. Jego zdaniem, aby powstrzymać agresję, UE musi podjąć decyzję o podtrzymaniu sankcji wobec Rosji. Przewodniczący Andrij Parubij powiedział też, że sytuacja na Białorusi ma duże znaczenie dla Ukrainy i trudno nie rozpatrywać jej w kontekście agresji rosyjskiej na Ukrainę.

Na zakończenie drugiego dnia obrad, 28 marca 2017 r., marszałek Stanisław Karczewski podziękował zebranym za aktywny udział w sesji. „Dzięki państwa zaangażowaniu nasze relacje osiągają wyższy poziom. Jest to wielki potencjał do wykorzystania, także w czasie między naszymi sesjami” – powiedział.

Zgromadzenie Parlamentarne Sejmu i Senatu RP, Sejmu Republiki Litewskiej i Rady Najwyższej Ukrainy przyjęło dokument końcowy, w którym pierwszoplanowo potraktowano kwestie wielostronnego wsparcia dla Ukrainy, przestrzegania praw człowieka i swobód obywatelskich na Białorusi oraz zagrożeń cybernetycznych. Zgromadzenie potwierdziło poparcie dla pełnej suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy w granicach uznanych prawem międzynarodowym i wezwało Federację Rosyjską do zakończenia okupacji Krymu, a także zaprzestania łamania praw człowieka jego mieszkańców. Przypominano też, że porozumienia mińskie nie są realizowane przez stronę rosyjską w części dotyczącej bezpieczeństwa, działania Federacji Rosyjskiej zaś prowadzą do zaostrzenia sytuacji w Donbasie. W dokumencie zapisano, że są podstawy do utrzymania sankcji nałożonych na Rosję przez społeczność międzynarodową.  

Zgromadzenie zaapelowało do parlamentów państw członkowskich Unii Europejskiej o rozważenie pomocy dla Ukrainy i wyraziło poparcie dla inicjatyw międzynarodowych na wzór Planu Marshalla, które zapewniłyby pomoc inwestycyjną dla ukraińskiej gospodarki, wiążąc ją z postępem we wprowadzaniu reform. Postanowiono wystosować list do parlamentów krajów członkowskich UE i Kongresu Stanów Zjednoczonych z apelem o wsparcie dla Ukrainy. Wezwano również do jak najszybszego pełnego wdrożenia umowy o stowarzyszeniu między UE a Ukrainą i zakończenia procedury zniesienia obowiązku wizowego dla Ukraińców.

Zgromadzenie zwróciło też uwagę na konieczność przygotowania instrumentów umożliwiających skuteczne przeciwdziałanie zagrożeniom cybernetycznym. Wezwało instytucje Unii Europejskiej i państwa członkowskie do silniejszego wsparcia przedsięwzięć mających na celu przeciwdziałanie akcjom dezinformacyjnym i propagandowym, w szczególności poprzez wzmocnienie niezależnych i obiektywnych mediów rosyjskojęzycznych.

W dokumencie zadeklarowano, że niezależność Białorusi jest ważnym elementem architektury bezpieczeństwa w Europie, a społeczeństwo białoruskie ma prawo do wolności zgromadzeń oraz pokojowego wyrażania swego sprzeciwu w stosunku do polityki, jaką prowadzi władza. Zaapelowano do władz Białorusi o respektowanie podstawowych praw człowieka, a także o poszanowanie swobód obywatelskich i niezwłoczne zwolnienie wszystkich zatrzymanych. Opowiedziano się za rozwojem współpracy parlamentów Białorusi i krajów unijnych, zaoferowano pomoc przy wdrażaniu niezbędnych reform gospodarczo-społecznych i podjęciu dialogu społecznego.

Zgromadzenie poparło starania na rzecz rozbudowy najważniejszych połączeń infrastrukturalnych, w tym elektroenergetycznych linii przesyłowych, gazociągów, linii kolejowych i dróg, między jego państwami członkowskimi. Podkreślono potencjał projektu trasy transeuropejskiej Via Carpatia, z odgałęzieniem po stronie ukraińskiej, a także projektu Via Baltica. Zwrócono też uwagę na zagrożenia związane z budową niebezpiecznej elektrowni atomowej w Ostrowcu na Białorusi.

Zgromadzenie odnotowało osiągnięcie ostatecznej gotowości operacyjnej przez brygadę litewsko-polsko-ukraińską LITPOLUKRBRIG, za patrona której przyjęto hetmana wielkiego litewskiego księcia Konstantego Ostrogskiego.

Zadeklarowano również wolę sfinalizowania przez parlamenty państw członkowskich wspólnej publikacji historyków „Monarchie i Rzeczpospolita” przed następną sesją zgromadzenia w Wilnie.