Z prac komisji senackich

Alienacja rodzicielska jako przemoc wobec dziecka w sytuacji rozpadu związku jego rodziców to temat seminaryjnego posiedzenia Komisji Rodziny i Polityki Społecznej, zorganizowanego wspólnie z sejmową Komisją Polityki Społecznej i Rodziny we współpracy z Komitetem Przestrogi przed Oddzieleniem Rodzica. Wprowadzając w tematykę obrad, przedstawiciel komitetu Maciej Wojewódka zwrócił uwagę na zjawisko alienacji rodzicielskiej jako realny, mimo jego słabej rozpoznawalności, problem społeczny w Polsce. Alienacja rodzicielska to zachowania prowadzące do powstawania zaburzeń w relacji między dzieckiem a jednym z rodziców, niszczące ich wzajemne relacje. Może ona prowadzić do występowania u dzieci zaburzeń zdrowotnych, emocjonalnych, rozwojowych, a także zaburzeń zachowania. Jej efekty mogą być różnego rodzaju i nie da się ich przedstawić w postaci jednorodnego syndromu czy zespołu. Zdaniem Macieja Wojewódki, niektóre przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a także kodeksu cywilnego wzmacniają zjawisko alienacji rodzicielskiej w Polsce. Jej negatywne skutki są groźne nie tylko dla dzieci, rodziców czy dziadków, ale także dla całego społeczeństwa i państwa; wpływają na spadek poziomu społecznego bezpieczeństwa, zaufania do prawa, sędziów, kuratorów sądowych i psychologów.

Podczas posiedzenia kierownik Ośrodka Wspierania Dziecka i Rodziny w BędzinieHalina Kuraś mówiła o aspektach prawnych i terapeutycznych dotyczących alienacji rodzicielskiej i planów wychowawczych rodziców z perspektywy praktyka terapeuty. Jak podkreśliła, zjawisku alienacji rodzicielskiej towarzyszą także inne formy przemocy psychicznej. Wymiar sprawiedliwości niestety nie chroni w dostateczny sposób dziecka przed tym zjawiskiem, pośrednio wzmacnia ją swoimi wyrokami, zwłaszcza, gdy chronią one interes rodzica, a nie dziecka.

O alienacji rodzicielskiej i nieświadomości przemocy w zachowaniach rodziców w kontekście opieki naprzemiennej nad dzieckiem mówiła Joanna Kozieł, psycholog, terapeuta rodzinny i mediator. Na podstawie swojej praktyki terapeutycznej przedstawiła przykłady i formy alienacji rodzicielskiej. Z kolei o alienacji rodzicielskiej w dzieciństwie i jej następstwach w dorosłym życiu mówił dr Marcin Jaraczewski z Komitetu Przestrogi przed Oddzieleniem Rodzica. W swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na znaczenie szybkiego i trafnego rozpoznania efektów alienacji rodzicielskiej u dzieci i prowadzenia systematycznych badań psychologicznych. Jego zdaniem właśnie systematyczne, a nie jednorazowe, badania są miarodajne i pozwalają ustrzec dziecko przed manipulacją rodziców i przemocą. Jak podkreślił, dzieciństwo jest krótkie, dlatego każde niedopatrzenie, zaniechanie czy zwłoka we właściwym rozpoznaniu problemu dziecka mają nieodwracalne skutki, także w jego życiu dojrzałym i pełnieniu funkcji społecznych takich jak współmałżonek i rodzic.

Mecenas Sławomir Szepietowski przedstawił propozycje zmian w prawie rodzinnym odnoszących się do rozpadu związku rodziców. Według niego, za naczelną zasadę tych zmian należy uznać dobro dziecka i jego najlepiej pojęty interes. Wskazał także na konieczność wypełniania standardów Konwencji o Prawach Dziecka, ograniczenia subiektywizacji, wprowadzenia imperatywów dla osób orzekających, zapewnienia dziecku kontaktów z obojgiem rodziców po ich rozstaniu, wprowadzenia monitoringu prawidłowości sprawowania władzy rodzicielskiej, a także lepszego przygotowania osób mających kontakt z dziećmi znajdującymi się w takiej sytuacji.

W trakcie dyskusji podkreślano, że zmiany w polskim prawie rodzinnym są konieczne i nieuniknione, m.in. wprowadzenie obligatoryjnej opieki naprzemiennej rodziców nad dzieckiem. Prawo dziecka do obojga rodziców jest najważniejsze, dlatego musi mieć ono zapewniony kontakt z obojgiem rodziców w czasie postępowania rozwodowego. Zwracano także uwagę, że zmianom ustawowym muszą towarzyszyć wsparcie terapeutyczne dla dzieci i rodziców oraz programy edukacyjne adresowane nie tylko do nich, ale także do sędziów, biegłych i kuratorów sądowych, psychologów, mediatorów i nauczycieli. Jak podkreślano, polskie prawo rodzinne nadal dyskryminuje ojców, którzy stanowią tylko 4% rodziców, którym po rozwodzie powierza się opiekę nad dzieckiem. Postulowano wprowadzenie do kodeksu rodzinnego przepisów o przemocy psychicznej, jaką jest alienacja rodzicielska. Krytycznie oceniono pracę sądów rodzinnych i sędziów orzekających, a także działalność rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych oraz niezależnych biegłych sądowych. Podkreślano, że postępowanie w sprawach rodzinnych przed sądami trwa często wiele lat, co oznacza, że interes dziecka nie jest chroniony.

Przewodniczący senackiej i sejmowej komisji rodziny senator Mieczysław Augustyn i poseł Sławomir Piechota zapewnili, że rekomendacje ustawowe i postulaty przedstawione podczas posiedzenia będą wykorzystane w dalszych pracach parlamentu nad oczekiwanymi od dawna zmianami w prawie rodzinnym.